पञ्चायती शासन व्यवस्थाको अन्त्य र प्रजातन्त्र प्राप्तिका लागि २०४६ सालमा देशव्यापी जनआन्दोलन भयो । जनआन्दोलन सफल भएर देशमा बहुदल स्थापना भएको अहिले ३३ वर्ष पुगेको छ । त्यो आन्दोलनको बारेमा खोजी पस्दा देशभरिबाट सबै वर्ग, क्षेत्र, समुदाय, लिङ्ग र विशेष खालको क्षमता भएका नागरिक सहभागी भएको बुझिन्छ । सहभागीहरूमध्ये एक हुनुहुन्छ, कुमार थापा । पूर्णदृष्टिविहीन उहाँ अपाङ्ता अधिकारका क्षेत्रमा क्रियाशील हुनाका साथै क्याम्पसस्तरीय अध्यापन पेसामा आबद्ध हुुनुहुन्छ ।
थापाका अनुसार, नेपालमा २०४६ सालअघि अपाङ्गताको क्षेत्रमा काम गर्ने सङ्घसंस्था स्थापना भइनसकेका हुनाले त्यो वर्षको आन्दोलनमा अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरू व्यक्तिगत रूपमा मात्र सहभागी भए । आन्दोलनमा सबै प्रकारका अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको सहभागिता रहेको उहाँको आकलन छ । थापा भन्नुहुन्छ, “शारीरिक अवस्थाले गर्दा सडकमा निस्केर नाराजुलुस गर्ने, झन्डा बोक्ने काम कम हुन्थ्यो तर पर्चा, पम्पलेटहरू एक ठाउँबाट अर्काे ठाउँमा पुर्याउने, कोठामा सेल्टर दिने, एक ठाउँको सूचना अर्काे ठाउँमा भएका नेताहरूलाई पुर्याउने काम अपाङ्ता भएका व्यक्तिहरूले गरेका थिए । त्यसरी त्यो आन्दोलनमा योगदान गर्ने, सहयोग पुर्याउनेहरूमा अपाङ्गता भएका महिलाहरू पनि हुन्थे ।” जनआन्दोलनको तयारीदेखि नै फरक क्षमता भएका महिलाहरूको सहभागिता भएको र आन्दोलनलाई सफल पार्नमा उनीहरूको पनि योगदान रहेको उहाँ बताउनुहुन्छ ।
जनआन्दोलनताका त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा स्नातक तह अन्तिम वर्षमा अध्ययनरत र विद्यार्थी राजनीतिमा अनेरास्ववियु (पाँचौँ) मा आबद्ध थापासँग त्यतिबेला प्रत्यक्ष सडक आन्दोलनमै रहेको अनुभव छ । उहाँका अनुसार, अपाङ्गता भएको व्यक्ति देखेपछि पुलिस प्रशासनले पनि धेरै सोधखोज नगर्ने भएकाले अझ धेरै काम गर्न सजिलो पनि हुन्थ्यो । सजिलो भए पनि अत्यन्तै जोखिमपूर्ण काम थियो त्यो । जनआन्दोलनको सफलतापछि भने नेतृत्वले अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको मुद्दालाई नै बिर्सिएको भन्ने उहाँलाई लाग्छ ।
महेन्द्ररत्न क्याम्पस ताहाचलमा २०५२ सालमा अध्यापन सुरु गर्नुभएका थापा अहिले उपप्राध्यापक हुनुहुन्छ । उहाँसँग अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरूको जनआन्दोलन २०४६ मा भएको सहभागिता, योगदान र नेतृत्वको समग्र पक्षका साथै उहाँको आफ्नै सहभागिताबारे कुराकानी गरिएको छ । प्रस्तुत छ, कुमार थापासँग ‘सन्धान’ का तर्फबाट मुकुन्द बोगटी र समीक्षा गाहाले हालै गर्नुभएको कुराकानीको सान्दर्भिक अंश ।
भिडियो हेर्नुहोला
नेपाली राजनीतिमा महिलाका योगदानका थप कथाहरू
- मेरो कोठा सेल्टर जस्तै थियो –सरस्वती चौधरी
- बुबा प्रधानपञ्च, म पञ्चायत विरोधी –जयन्ती राई
- तराई–मधेशमा महिलाको सहभागिता र योगदान महत्त्वपूर्ण थियो –धर्मेन्द्र झा
- ‘म सूचना आदानप्रदानको जिम्मेवारीमा थिएँ’ –डा. बिन्दा पाण्डे
- ‘म पक्राउ पर्दा छ वर्षको छोरालाई बाटोमा अलपत्र पारिदिए ’ –उमा रेग्मी
- ‘मेरो टाउकोको मूल्य दश हजार तोकिएको थियो’ – विष्णुमाया ओझा
- २०४६ सालमा ‘गाउँको राणा’ देखि सरकारविरुद्ध लड्यौँ
- सन्धान संवाद : खुलामञ्चबाट ३२ वर्षअघिको सम्झना
- ‘म स्वतःस्फूर्त २०४६ सालको आन्दोलनमा सहभागी भएको थिएँ’ –बुद्धलक्ष्मी महर्जन
- ‘प्रहरीबाट बच्न लुकेर बसेको कोठामै प्रहरीले कुटपिट गरे’ –लक्ष्मी कार्की
- ‘२०४६ को जनआन्दोलनमा महिलाहरू मियो नै थिए’ -डा. मीना पौडेल
- ‘मलाई किन नहटाएको भनेर क्याम्पसमा दरबारबाट पत्र आएछ’ –हिसिला यमी
- ‘पञ्चायत सरकारले २०३५ सालमा मेरो टाउकोको मोल तीनलाख तोकेको थियो रे’ –सुशीला श्रेष्ठ
- चैत ३ को आन्दोलन २०४६ को जनआन्दोलनका लागि उर्जा बन्यो -हरिगोविन्द लुईँटेल
- मलाई पनि गोली लाग्यो भन्ने हल्ला चलेछ –सुम्निमा तुलाधर
- ‘फ्याक्ट्री’ मा राजनीति घुसेपछि लुटिएको रोजीरोटी –सञ्जोगिता शाह
- ‘चैत ३ मा धर्ना बस्ने सबै सहभागीका लागि कालोपट्टी बनाएँ’ –निशा शर्मा, रङ्गकर्मी
- जनआन्दोलन २०४६ सालको आन्दोलनको समर्थनमा अमेरिकामै आन्दोलन गर्यौँ –डा. मञ्जुला गिरी
- ‘भर्खरै बिहे भएका हामी दम्पती नै आन्दोलनमा लाग्यौँ’ –प्रा.डा. सुधा त्रिपाठी
- ‘हिरासतमा प्रहरीले दुर्व्यवहार गरेको थियो’ – डा. बेञ्जू शर्मा
- जनआन्दोलनमा मजदुर मोर्चाबाट क्रियाशील थिएँ –धनकुमारी सुनार
- परिवर्तनकामी ‘विकासे’ हरूको समूहले लालटिन जुलुस निकाल्यौँ –शान्ता लक्ष्मी श्रेष्ठ
- ‘२०४६ सालमा महिलाहरु उर्लेर आएका थिए’ –कल्याणी शाह
- ‘रुपन्देहीमा महिलाहरुको सहभागिता र योगदान धेरै थियो’ –शान्ता बस्याल
- ‘मोतीदेवी जुझारु, इमान्दार र क्रान्तिकारी भावनाको हुनुहुन्थ्यो’ –अष्टलक्ष्मी शाक्य
- पहिले र अहिले आकाश जमिनको फरक छ (भिडियो सहित) – सीता बिडारी
- सही मूल्याङ्कन हुने सिस्टम बसाल्नुपर्छ – शशी श्रेष्ठ (भिडियो सहित)
- महिलाहरू मिलेर प्रहरी कब्जाबाट वडाध्यक्षलाई फुत्कायौँ –रेशमकुमारी थापा
- बुबा प्रधानपञ्च, म पञ्चायत विरोधी –जयन्ती राई
- तराई–मधेशमा महिलाको सहभागिता र योगदान महत्त्वपूर्ण थियो –धर्मेन्द्र झा
- ‘म सूचना आदानप्रदानको जिम्मेवारीमा थिएँ’ –डा. बिन्दा पाण्डे
- ‘म पक्राउ पर्दा छ वर्षको छोरालाई बाटोमा अलपत्र पारिदिए ’ –उमा रेग्मी
- ‘मेरो टाउकोको मूल्य दश हजार तोकिएको थियो’ – विष्णुमाया ओझा
- २०४६ सालमा ‘गाउँको राणा’ देखि सरकारविरुद्ध लड्यौँ
- सन्धान संवाद : खुलामञ्चबाट ३२ वर्षअघिको सम्झना
- ‘म स्वतःस्फूर्त २०४६ सालको आन्दोलनमा सहभागी भएको थिएँ’ –बुद्धलक्ष्मी महर्जन
- ‘प्रहरीबाट बच्न लुकेर बसेको कोठामै प्रहरीले कुटपिट गरे’ –लक्ष्मी कार्की
- ‘२०४६ को जनआन्दोलनमा महिलाहरू मियो नै थिए’ -डा. मीना पौडेल
- ‘मलाई किन नहटाएको भनेर क्याम्पसमा दरबारबाट पत्र आएछ’ –हिसिला यमी
- ‘पञ्चायत सरकारले २०३५ सालमा मेरो टाउकोको मोल तीनलाख तोकेको थियो रे’ –सुशीला श्रेष्ठ
- चैत ३ को आन्दोलन २०४६ को जनआन्दोलनका लागि उर्जा बन्यो -हरिगोविन्द लुईँटेल
- मलाई पनि गोली लाग्यो भन्ने हल्ला चलेछ –सुम्निमा तुलाधर
- ‘फ्याक्ट्री’ मा राजनीति घुसेपछि लुटिएको रोजीरोटी –सञ्जोगिता शाह
- ‘चैत ३ मा धर्ना बस्ने सबै सहभागीका लागि कालोपट्टी बनाएँ’ –निशा शर्मा, रङ्गकर्मी
- जनआन्दोलन २०४६ सालको आन्दोलनको समर्थनमा अमेरिकामै आन्दोलन गर्यौँ –डा. मञ्जुला गिरी
- ‘भर्खरै बिहे भएका हामी दम्पती नै आन्दोलनमा लाग्यौँ’ –प्रा.डा. सुधा त्रिपाठी
- ‘हिरासतमा प्रहरीले दुर्व्यवहार गरेको थियो’ – डा. बेञ्जू शर्मा
- जनआन्दोलनमा मजदुर मोर्चाबाट क्रियाशील थिएँ –धनकुमारी सुनार
- परिवर्तनकामी ‘विकासे’ हरूको समूहले लालटिन जुलुस निकाल्यौँ –शान्ता लक्ष्मी श्रेष्ठ
- ‘२०४६ सालमा महिलाहरु उर्लेर आएका थिए’ –कल्याणी शाह
- ‘रुपन्देहीमा महिलाहरुको सहभागिता र योगदान धेरै थियो’ –शान्ता बस्याल
- ‘मोतीदेवी जुझारु, इमान्दार र क्रान्तिकारी भावनाको हुनुहुन्थ्यो’ –अष्टलक्ष्मी शाक्य
- पहिले र अहिले आकाश जमिनको फरक छ (भिडियो सहित) – सीता बिडारी
- सही मूल्याङ्कन हुने सिस्टम बसाल्नुपर्छ – शशी श्रेष्ठ (भिडियो सहित)
- महिलाहरू मिलेर प्रहरी कब्जाबाट वडाध्यक्षलाई फुत्कायौँ –रेशमकुमारी थापा
सन्धान प्रकाशन मिति : २०७९ चैत्र २३ गते, बिहिवार
