सन्दर्भ : संसदीय निर्वाचन २०७९
प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभा सदस्यका लागि २०७९ साल मङ्सिर ४ गते निर्वाचन हुँदैछ । निर्वाचन आउन अब ३२ दिन बाँकी छ । आगामी निर्वाचनमा प्रत्यक्षतर्फ १० प्रतिशतको हाराहारीमा मात्रै महिलाहरूको उम्मेदवारी परेको छ । अहिलेका ठुला सबैजसो पार्टीमा स्थापनाकालदेखि नै महिलाहरूको योगदान र सहभागिता रहँदै आएको छ ।
संसदीय निर्वाचनकै कुरा गर्ने हो भने २०१५ सालमै एक जना महिला सांसद निर्वाचित भएको इतिहास छ । ‘नेपाल अधिराज्यको संविधान, २०१५’ अनुसार २०१५ साल फागुन ७ गते १०९ वटा निर्वाचन क्षेत्रमा भएको निर्वाचनमा द्वारिकादेवी ठकुरानी निर्वाचित हुनुभएको थियो । निर्वाचन क्षेत्र नम्बर ६६ डडेल्धुराबाट नेपाली कांग्रेसको उम्मेदवार बन्नुभएकी द्वारिकादेवीले तीन हजार ९०३ मत पाएर निर्वाचित हुनुभएको थियो । यसअनुसार २०१५ सालको संसदीय निर्वाचनमा झण्डै एक प्रतिशत (०.९१ प्रतिशत) महिला निर्वाचित भएको देखिन्छ । संघीय संसद सचिवालयबाट प्रकाशित ‘संसदमा महिला सहभागिता २०१५–२०७४’ पुस्तिकामा द्वारिकादेवी २०१५ फागुन १६ गते निर्वाचित भएको उल्लेख छ । उहाँ नेपालकै पहिलो महिला मन्त्री पनि बन्नुभयो ।
एक प्रतिशतभन्दा कम महिला निर्वाचित भएको २०१५ सालदेखि अहिले २०७९ सालसम्म आइपुग्दा उम्मेदवार महिलाको सङ्ख्या बल्ल १० प्रतिशतको हाराहारीमा पुगेको छ । यसमा स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिएका महिला समेत रहेका छन् । ठुला भनिएका राजनीतिक पार्टीहरूका महिला उम्मेदवार कम छन् । यसमा नेकपा एमालेबाट ११, नेकपा माओवादी केन्द्रबाट सात, नेपाली कांग्रेसबाट पाँच, नेकपा समाजवादी र राष्ट्रिय जनमोर्चाबाट एक एक जना गरी २५ जना मात्रै छन् । तराई मधेसका जनताको अधिकारका लागि स्थापना भएको भनिएका मधेस केन्द्रित ठुला दलहरूले त झन् प्रत्यक्षतर्फ महिलालाई उम्मेदवार नै बनाएका छैनन् ।
राजनीतिक तथा सामाजिक परिवर्तनका लागि भएका हरेक आन्दोलनहरूमा महिलाहरू अग्रमोर्चामै रहँदै आएका छन् । तर, मुख्य–मुख्य पदहरूका लागि होस् वा प्रत्यक्ष निर्वाचनमा उम्मेदवार चयन गर्ने बेलामा होस् महिलाहरूलाई सकेसम्म पन्छाइएको पाइन्छ । राजनीतिकर्मी महिलाहरूको साझा गुनासो छ– नेतृत्वले महिलालाई अवसर नै दिँदैन । कहिले गठबन्धनको नाममा त कहिले ‘जित्ने उम्मेदवारलाई उठाउने नीति’ भन्ने जस्ता बहानामा महिलाहरूलाई वञ्चितीमा पार्ने गरिएको छ । यसैले निर्वाचनमा कमै मात्र महिलाहरू उम्मेदवारका रूपमा देखिन्छन् । गणतन्त्र आइसकेपछि दुई वटा स्थानीय निर्वाचन भए । २०७४ र २०७९ सालमा भएका ती निर्वाचनमा पनि एकदमै कम मात्र महिलाले प्रमुख पदमा उम्मेदवारी दिन पाए । महिला राजनीतिकर्मीप्रति राजनीतिक नेतृत्वले गर्ने यस खालको विभेद र अन्यायपूर्ण व्यवहार कहिलेसम्म ? ‘सन्धान’ ले यही मूल प्रश्नसहित पुराना राजनीतिज्ञ महिलाहरूको अनुभव र पार्टी एवं राजनीतिक सामाजिक आन्दोलनहरूमा महिलाको योगदानलाई प्रस्तुत गर्न थालेको छ । यसै सन्दर्भमा आज हामीसँग हुनुहुन्छ, धनुषा जिल्लाकी विभा ठाकुर ।
विभा ठाकुर मधेस आन्दोलनको बेला अग्रणी भूमिकामा रहनुभएकी एक नेता हुनुहुन्छ । उहाँ २०५१ सालदेखि नै राजनीतिमा लाग्नुभएको थियो । उहाँका अनुसार, मधेसी समुदायको भएकै कारण राज्यले विभेद गरिरहेको छ भन्ने सोच आएपछि विभेदमा पर्दै आएका मधेसी जनताका लागि आफूले पनि केही गर्नुपर्छ भन्ने लाग्यो । विभेद हटाउने सोचलाई व्यवहारमा ल्याउने बाटो खोज्दै उहाँ तत्कालीन नेपाल सद्भावना पार्टीका अध्यक्ष गजेन्द्र नारायण सिंहसँग नजिकिनुभयो । उहाँले २०५१ सालमा सोही पार्टीमा लागेर पार्टी राजनीति गर्न थाल्नुभयो । अहिले उहाँ तराई मधेसकै फरक पार्टीमा आबद्ध हुनुहुन्छ ।
विभा ठाकुर तराई–मधेश लोकतान्त्रिक पार्टी (तमलोपा) की केन्द्रीय सदस्यको हैसियतमा हुनुहुन्छ । ‘सन्धान’ ले उहाँसँग तराई मधेसको राजनीति, त्यो राजनीतिभित्र महिलाको स्थान र भूमिका, महँगो हुँदै गएको चुनावी गतिविधिकै कारण राजनीतिकर्मी महिलाहरूलाई परिरहेको अप्ठ्यारो आदिका बारेमा कुराकानी गरेको छ । साथै, तराई मधेसका महिलाको अवस्थाका बारेमा पनि उहाँसँग कुराकानी गरिएको छ । प्रस्तुत छ, विभा ठाकुरसँग ‘सन्धान’ का तर्फबाट मुकुन्द बोगटी र समीक्षा गाहाले हालै जनकपुरमा भेटेर गरेको कुराकानी :
भिडियाे हेर्न क्लिक गर्नुहाेस्
नेपाली राजनीतिमा महिलाका योगदानका थप कथाहरू
- तराई–मधेशमा महिलाको सहभागिता र योगदान महत्त्वपूर्ण थियो –धर्मेन्द्र झा
- ‘म सूचना आदानप्रदानको जिम्मेवारीमा थिएँ’ –डा. बिन्दा पाण्डे
- ‘म पक्राउ पर्दा छ वर्षको छोरालाई बाटोमा अलपत्र पारिदिए ’ –उमा रेग्मी
- ‘मेरो टाउकोको मूल्य दश हजार तोकिएको थियो’ – विष्णुमाया ओझा
- २०४६ सालमा ‘गाउँको राणा’ देखि सरकारविरुद्ध लड्यौँ
- सन्धान संवाद : खुलामञ्चबाट ३२ वर्षअघिको सम्झना
- ‘म स्वतःस्फूर्त २०४६ सालको आन्दोलनमा सहभागी भएको थिएँ’ –बुद्धलक्ष्मी महर्जन
- ‘प्रहरीबाट बच्न लुकेर बसेको कोठामै प्रहरीले कुटपिट गरे’ –लक्ष्मी कार्की
- ‘२०४६ को जनआन्दोलनमा महिलाहरू मियो नै थिए’ -डा. मीना पौडेल
- ‘मलाई किन नहटाएको भनेर क्याम्पसमा दरबारबाट पत्र आएछ’ –हिसिला यमी
- ‘पञ्चायत सरकारले २०३५ सालमा मेरो टाउकोको मोल तीनलाख तोकेको थियो रे’ –सुशीला श्रेष्ठ
- चैत ३ को आन्दोलन २०४६ को जनआन्दोलनका लागि उर्जा बन्यो -हरिगोविन्द लुईँटेल
- मलाई पनि गोली लाग्यो भन्ने हल्ला चलेछ –सुम्निमा तुलाधर
- ‘चैत ३ मा धर्ना बस्ने सबै सहभागीका लागि कालोपट्टी बनाएँ’ –निशा शर्मा, रङ्गकर्मी
- जनआन्दोलन २०४६ सालको आन्दोलनको समर्थनमा अमेरिकामै आन्दोलन गर्यौँ –डा. मञ्जुला गिरी
- ‘भर्खरै बिहे भएका हामी दम्पती नै आन्दोलनमा लाग्यौँ’ –प्रा.डा. सुधा त्रिपाठी
- ‘हिरासतमा प्रहरीले दुर्व्यवहार गरेको थियो’ – डा. बेञ्जू शर्मा
- जनआन्दोलनमा मजदुर मोर्चाबाट क्रियाशील थिएँ –धनकुमारी सुनार
- परिवर्तनकामी ‘विकासे’ हरूको समूहले लालटिन जुलुस निकाल्यौँ –शान्ता लक्ष्मी श्रेष्ठ
- ‘२०४६ सालमा महिलाहरु उर्लेर आएका थिए’ –कल्याणी शाह
- ‘रुपन्देहीमा महिलाहरुको सहभागिता र योगदान धेरै थियो’ –शान्ता बस्याल
- ‘मोतीदेवी जुझारु, इमान्दार र क्रान्तिकारी भावनाको हुनुहुन्थ्यो’ –अष्टलक्ष्मी शाक्य
सन्धान प्रकाशन मिति : २०७९ कात्तिक ३ गते, बिहीवार
